Việc đổi tên, chuyển giới chưa được pháp luật thừa nhận nên dẫn đến những bất công và thiệt thòi cho họ. Nếu chưa “gỡ” được từ bây giờ, với mẫu CMND mới có ghi giới tính lại càng rối.

Về mặt pháp lý, luật sư Trần Ngọc Quý (Đoàn luật sư TP.HCM), phân tích: theo quy định tại điều 36 bộ luật Dân sự thì việc xác định lại giới tính của một người được thực hiện trong trường hợp giới tính của người đó bị khuyết tật bẩm sinh hoặc chưa định hình chính xác mà cần có sự can thiệp của y học nhằm xác định rõ về giới tính. Còn khoản 1 điều 4 Nghị định 88/2008/NĐ-CP của Chính phủ thì nghiêm cấm thực hiện việc chuyển đổi giới tính đối với những người đã hoàn thiện về giới tính, thay đổi giới tính vì ý thích chủ quan.
“Khuyết tật bẩm sinh về giới tính là những bất thường ở bộ phận sinh dục của một người ngay từ khi mới sinh ra. Giới tính chưa được định hình chính xác là những trường hợp chưa thể phân biệt được một người là nam hay nữ xét cả về bộ phận sinh dục và nhiễm sắc thể giới tính. Cả hai trường hợp này cần có sự can thiệp của y tế mới xác định được chính xác”, luật sư Quý giải thích.

Minh họa: DAD

Tuy nhiên, Nghị định 88 và Thông tư 29 của Bộ Y tế về xác định lại giới tính quy định chỉ những bệnh viện có đủ điều kiện nhất định về cơ sở vật chất, trang thiết bị, đặc biệt là nhân lực (có ít nhất 1 bác sĩ chuyên khoa nội tiết, 1 bác sĩ chuyên khoa ngoại, trình độ sau đại học hoặc có ít nhất 5 năm kinh nghiệm trong chẩn đoán, điều trị những khuyết tật bẩm sinh về giới tính hoặc chưa định hình chính xác…) phải được Bộ Y tế hoặc Sở Y tế cho phép thì mới được xác định lại giới tính.
Theo quy trình, những người muốn thay đổi hộ tịch từ giới tính nam sang nữ hay từ nữ sang nam phải đi khám và điều trị tại những bệnh viện đã được Bộ Y tế hoặc Sở Y tế cho phép mới được cấp giấy chứng nhận y tế sau khi đã được can thiệp y tế. Sau đó, những người này nộp hồ sơ đến UBND cấp huyện để điều chỉnh lại giới tính của mình. UBND cấp huyện căn cứ vào giấy chứng nhận y tế để điều chỉnh lại hộ tịch cho họ.
Thế nhưng đến nay tại Việt Nam vẫn chưa có cơ sở khám chữa bệnh nào được cấp phép làm việc này và cũng không bệnh viện nào làm thủ tục cả. Trước nhu cầu của xã hội, mới đây Bộ Y tế mới chỉ định một số bệnh viện làm thủ tục để được cấp phép, nhưng nhanh lắm cũng phải giữa năm nay mới có dịch vụ này.